ما دیگه به چیزی نمی خندیم

در پاسخم چه دارد فردا به جر معما

سطری که روی دستم می ریخت آب پاکی

یک عمر آرزو را وقتی مرور کردم

بر صورتم شتک زد انبوهی از هلاکی

اینکه نیایی و من قانع کنم خودم را

قانع شوم نباشی چه حس دردناکی

^{علی حاتمی ، هزار دستان۱۳۶۷،  قسمت دوازدهم (صدای مفتش)}

^{گوش دادن به خاطرات گذشته ی شما برای من که نه مادر بزرگ قصه گویی داشتم نه پدربزرگی لافزن ،برای من که اصولا بچگی نداشتم ، و زندگیم خالی بود از خیال و خاطره ، شد خاطرات . وقت بیان و شرح و احوال شما گوش مفتش به اون اقاریر صریح توطئه و ترور اعتنا نمی کرد بیشتر مجذوب گلهای شمدانی باغچه قهوه خانه بود تا لکه های خون خشک شده به قبای ترمه مقتول . آن بازار معطر انباشته از بوی ريحان و دود کباب شد ، مسیر ذهن من .}

^{ساموئل بکت ، در انتظار گودو ، پرده ی دوم (ولادیمیر)}

^{بیا وقتمونو با حرف بیهوده تلف نکنیم!{مکث. با حرارت} بیا تا فرصت داریم ، کاری کنیم! هر روز که به وجود ما احتیاجی نیست . در واقع حالا هم به وجود ما احتیاجی نیست . دیگرون هم ، اگه نه بهتر ، حد اقل به اندازه ی ما ازعهده ی این وضع بر میان . اون فریاد های کمکی هم که هنوز توی گوشامون زنگ میزنه ، خطاب به همه بشریته ! اما اینحا در این لحظه،خواه و نخواه ما کل بشریتیم . بیا قبل از اینکه دیر بشه حداکثر استفاده روازش ببریم . بیا یه بار هم که شده برای نسل متعفنی مفید باشیم که سر نوشتی بی رحم ما رو به اون چسبونده.} 

^{آنتونن آرتو ، ۱۹۸۸}

^{كل نوشتار مزخرف است . كساني كه از نا كجا آبادمي آيند . تا هر آنچه به ذهنشان خطور ميكند بيازمايند يا به كلمه بدل كنند ، مشتي خوك هستند.}
 

كتاب و موسيقي پيشنهادي

^{نام کتاب :: در رویای بابل  نویسنده ::  ریچارد براتیکان   ترجمه ی :: پیام یزدانجو  انتشارات:: چشمه شاید همه میدونن که با "صید قزل آلا در آمریکا" به خوانندگان ایرانی معرفی شد من میگم کلام ساده ی براتیگان به زبانی نافذ و ناقد  معیار های زندگی در امریکا بدل شده که از براتیگان نویسنده ای مدرن به وجود آورده میتوانم بگویم که مجموعه ی شعر"دري لولا شده به فراموشي" كه بسيار محشر و نابه منرا شيفته ي براتيگان كرد و مجموعه ي "پس باد همه چيز را با خود نخواهد برد" علاقه ي من را به اين نويسنده ي عصيانگر دو چندان كرد . "در روياي بابل " را يكي از بهترين  و موفق ترين آثار براتيگان ميخوانند، اين اثر بي همتا سنت شكني ادبي را در آميزه اي از رازهاي  سنتي به نمايش ميگذارد . شعري از دفتر "دري لولا شده به فراموشي" :: مث يه شبح/زير سقف/دارم ميچرخم/من مدام/به همه جاهايي كه قراره بي تو زندگي كنم/سر ميزنم.}

^{نام كتاب :: دو قدم اينور خط   نويسنده ::  احمد پوري   انتشارات :: چشمه   هيچ وقت يادم نميره كه احمد پوري منو با ناظم حكمت آشنا كرد وقتي كه مجموعه ي شعر "تورا دوست دارم چون نان و نمك" او را ترجمه نمود و انصافا هم كه خوب ترجمه كرد اين كتاب براي هميشه يكي از بهترين كتابهاي كتابخانه ام شد و بعد اون بازم از ناظم حكمت كتاب " دنيا را گشتم بدون تو" خلاصه جناب پوري با رمان "دو قدم اينور خط " خود زواياي وسيع ادبي اش را به رخ ميكشد.}

    

^{بخش كلاسيك موسيقي غرب آهنگهاي ماندگار و زيبايي براي شنيدن دارد كه به پيشنهاد من حتما يك بار به آنها گوش بدهيد . شايذ خيلي ها ندانند كه انتشار آلبوم هاي بوچلي در ايران كه توسط انتشارات"آواي باربد" پخش شده است پيشنهاد دوست خوب و خواننده ي تواناي اين روزهامان "حامي" بوده است . تاكنون پنج آلبوم از او در آواي باربد منتشر شده است كه از اين ميان آلبوم هاي "vevdi" ، و "incanto" براي شنوندگان غير حرفه اي اپرا بيشتر مفيد است چراكه باز خاني ترانه هاي عاشقانه ي قديمي است و بيشتر به پاپ گرايش دارد تا موسيقي كلاسيك اين آلبوم را ميتوانيد از تمامي شهر كتابها تهيه كنيد،و البته دوستاني كه مايل به دريافت مجموعه هاي بوچلي هستند ميتوانند تماس بگيرند كه پكيج كاملي از اون رو براشون بفرستم البته به صورت رايگان .} 

^{نشاني : خيابان ظفر بين نفت و مدرس خيابان فريد افشار كوچه نور پلاك ۲۴تلفن۲۲۲۷۲۹۱۷}

^{پاريس با كفشهاي كتاني سفيد}  

^{به بهانه ورود سه تن از بهترين دوستانم از پاريس به تهران پس از سالها
به بهانه ي "ماه تلخ"
به بهانه ي "پل الوار" و "ژاكلين فارژ"}

ابديت براي من از يك روز پاييزي در پاريس شروع شد ، در اتوبوس خط ۹۶ ، كه بين "مونت پاخناس" و "پخت د لي لا" حركت ميكرد . به من يك نگاه از بهشت عطا شد . و سپس در پياده رو ي "روداماس" رها شدم . پاريس ، شهر روياهاي من ، "همينگ وي" ، "ميلر" ، "اسكات فيتز جرالد" ، كافه هاي كنار خيابان ، عشق بازي هاي زود گذر ، پاريس يك بهشت بود با كفشهاي كتاني سفيد رنگ . به من گفت ساعت ۱۰:۳۰ در كنار سالنهاي باله ي "سانتره دو ماخه" ببينمش ، و من نيم ساعت زود رسيده بودم ، نوعي تازگي و معصوميت در اون ديده ميشد با تركيبي مبهوت كننده ، من پاريس رو خيلي دوست دارم ، پاريس و مردمش ، هيچ چيز جاي آن خلسه بعد از اولين بيدار شدن رو نميگرفت ، شايد من حضرت آدم بودم ، كه طعم شيرين سيب رو چشيده بود ، من داشتم به تمام زيبايي موجود در جهان مي نگريستم ، ما آپارتمان را براي سه روز تمام ترك نكرديم ، روزها جدا نشدني بوديم و شبها سير نشدني ، به من يك نگاه از بهشت عطا گرديد و سپس در پياده رو ي "روداماس" رها شدم اون گفت ميتونه تا ابد به من گوش بده آلت جنسي اش تميز و مثل يك شكاف هنر مندانه بود ، ولي به محض اينكه جانور داخل آن با نوازش من به جنبش در مي آمد ، پرده هاي ابريشمي ، كه لانه اش را پوشانده بود كنار ميرفتند ، و تبديل به يك گل گوشت خوار ميشدند ، دهان يك كودك ، حريصانه انگشت مرا ميمكيد ، مثل يك اردك كوچك كه در حوضي از گوشت صورتي ، شلپ شلپ ميكرد ، و من مرض عرياني كلامي ندارم . براي من فقط مشروب سفيد بيارين ، هرچي ميخواد باشه فقط "رتسينا" نباشه ، و اميدوارم من رو گستاخ ندونين ، هميشه براي همه گوشه اي هست كه هنوز كشف نشده ، هررابطه اي صرف نظر از اينكه چقدر موزون و هماهنگ باشه ، دانه هايي از لودگي و معصيت رو داراست ، و در تعطيلات رفته بوديم به "كيتزبوهل" براي اسكي جاييكه برف درشتي در سياهي آسمان به پايين پشت درختزارها ميباريد ، هيچ نوري نبود جز روشنايي غروب ، مثل يك مست روي زمين پهن شده بود ، زمان براي يك لحظه نگه داشته شد و من از مبل به پايين غلطيدم ، اين رود " نيل" من بود ، رود " گنگ" من ، صحراي "اردن" من ، چشمه ي روح بخش من ، دومين غسل تعميد من ، و العان سعي دارم كه ديدگاه جنسي تو رو وسعت بدم ، ما هفته ها خودمونو در خودمون حبس كرده بوديم ، ماداشتيم به دو ماهي قرمز در يك تنگ آب تبديل ميشديم ، هميشه براي من خيانت جذابترين وجه از يك رابطه بوده ، ما ديدمون در مورد همه چيز يكي نيست ، رفته رفته به تلويزيون معتاد ميشديم ، يك درمان براي طرفين كه همديگر رو تحمل كنند ، پاريس كارش تمومه ، تبديل به يه گورستان ادبي شده ، "هنري ميلر" شصت سال پيش بود كه همه اش رو مصرف كرد ،

آپارتمانهاي رومن پولانسكي

هنگام اعلام نامش به عنوان برنده جایزه اسکار بهترین کارگردانی برای فیلم پیانیست(۲۰۰۲)، جای خالی صندلی‌اش را شکوه و اعتبار نامش پر می‌کرد و چه شکوهمند بود وقتی "اسکورسیزی" به احترام نام او با تمام وجود برخاست و غیابش را از هر حضوری گرامی تر و باشکوه تر برگزار کرد. و يادمان نميرود لحظه اي را كه پولانسكي با حالتي غمبار در مصاحبه ي خود با خبرنگار"كرنر" گفت : «به نظرت در زندگی من چیزهای مهمتری از این ها که می پرسی وجود ندارند؟» … و روزگار گواهی داده که چیزهای خیلی مهمتری در زندگی پولانسکی بزرگ وجود داشته اند: چاقو در آب، تنفر، بچه رزمری، محله چینی ها، مستاجر، ماه تلخ، مرگ و دوشیزو غيره ، شاهکارهایی از یک مرد کوچک و یک هنرمند بزرگ، خیلی بزرگ. اينهايي كه نوشتم پايان بندي مقاله اي كوتاه درباره ي مستند "پولانسكي: تحت تعقيب و محبوب" بود كه رضا ي كاظمي عزيز آن را نوشت كه قبلا هم درشماره ي 398 مجله ي محترم "فيلم"  منتشر شد .

اما قرار بود اينجا درباره ي "مسعود كيميايي" و "محاكمه در خيابان" اش يادداشتي بنويسم ، يادداشتي كه در آن ، صادقانه بگويم خدا حافظ مسعود كيميايي كبير، خدا نگهدار اگرچه سينماي محترمتان مختص نام خودتان است و نه كسي ديگر، خداحافظ اگر چه پرداختن به آدمهاي حاشيه اي جامعه را با اين پردازش درفيلم هيچ كارگرداني نخواهم ديد ، خداحافظ اگرچه كه دوستي ، رفاقت ، مرام ، غيرت ، معرفت ، گذشت ، چاقو، و ... براي مني كه در زمان "رضا متوري" و ، "قيصر" و "گوزنها" نبودم ، در دنياي "سلطان" و "مرسدس" جذابيت داشت ، خداحافظ با اينكه يادم نميرود بهترينهاي بازيگري اين سينماي دست به دهن فقير ايران را شما شناسانده ايد ، وبنويسم : جناب كيميايي بزرگ بايد بگويم "قيصريسم" اين نوستالوژي ذهني محترمتان ، بوي بازنشستگي تان را بلند كرده است اما من ميخواهم سكوت كنم و دوستانم را دعوت نمايم به خواندن مقاله اي درباره ي سه گانه هاي آپارتماني رومن پولانسكي كبير.كه بازهم قلم تواي رضا كاظمي آن را نگاشته و اينجا هم صادقانه بگويم كه : فكر نكنم پرداختن به اين انسان بزرگ هيچ وقت تازگي خود را از دست بدهد.

واقعیت چیست و چه نابسامانی هایی در ادراک واقعیت دیده می شود؟ قطع ارتباط با واقعیت و فروپاشی ساختارروانی ، منجر به ناهنجاری در کنشها ، واکنشها و میان کنشهای فرد و محیط می شود و موجب واپس زنی او از سوی محیط( دیگران) میگردد و سرانجام در چرخه ای بیمار( سیکل معیوب) به جنون= سایکوز می انجامد...برای طرح دو دیدگاه هنرمندانه درباره واقعیت و روانپریشی، سه فیلم از فیلمساز بزرگ رومن پولانسکی را برگزیده ام که در واقع سه گانه آپارتمانی او را تشکیل می دهند بیزاری=تنفر(Repulsion)، مستاجر(( Tenant، بچه رزمری(Rosemary's baby).این سه فیلم به دلیل پیوستگی معنایی و تشکیل یک تریلوژی، میتوانند انتخابی شایسته برای گسترش و بازخوانی موضوع این نوشتار باشند. بدون شک فیلمهای دیگری هم می توان به این فهرست افزود.دو فیلم مستاجر و بچه رزمری در تمام وجوه خود با یکدیگر قابل مقایسه و بررسی اند. هر دو فیلم درلوکیشنی مشابه می گذرند و هر دو داستان تازه واردی هستند که با تغییر مکان به آپارتمان جدید، دچار استحاله ای تدریجی و فروکاهش برداشت واقعیت می شوند.متمایزترین جنبه پرداخت دو فیلم ، در تلقی متفاوت کارگردان از واقعیت بیرونی در این دوفیلم است .پیش از شرح این دو دیدگاه بد نیست تعریفی علمی و دقیق از قطع ارتباط با واقعیت داشته باشیم.واژه اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی،برای خیلی ها واژه ای نا آشنا نیست .اسکیزوفرنی در روانشناسی به صورت قطع شدن ارتباط ادراکی فرد با دنیای واقعی بیرونی در عین عدم بصیرت(insight) به این اختلال تعریف می شود که البته معیارهای زمانی و نشانه شناسی های خاص خود را دارد. برخی نشانه ها شامل توهم(Hallucination) ( ادراک حسی چیزی که ما به ازای خارجی ندارد مثل شنیدن یا دیدن یا استشمام کردن چیزی که در واقعیت وجود ندارد )یا هذیان( (Delusion (باوری خلاف عرف و دور از منطق عمومی که فرد روی آن اصرار می ورزد و به زمینه های فرهنگی تحصیلی فرد هم ارتباطی ندارد مثل هذیان گزند و آسیب که فرد می پندارد عده ای در پی آسیب رساندن یا کشتن او هستند یا می پندارد کسانی افکارش را کنترل می کنند و...) می باشند. توجه به این نکته مهم است که توهم با illusion) )) خیال باطل یا فریب) فرق دارد. این ادراک دگردیسه یا فریبکار به موردی اطلاق می گردد که چیزی که ما به ازای بیرونی دارد- برخلاف توهم- به گونه ای تحریف شده توسط پردازشگرهای مغز ادراک شود. مثلا فرد در تاریکی اتاق، سایه یک شمعدان را به شکل کلاغ یا جغد ببیند یا دسته پرتوهای نوری که از لابه لای پرده به درون اتاق می تابند را چند مار بپندارد که دارند توی اتاق سرک می کشند و....در زبان انگلیسی یکی از معادلهای کم کاربرد آنچه تردستی یا شعبده بازی می دانیم ( Illusionism) است که به همین پتانسیل مغز برای فریب خوردن دیداری اشاره دارد.پس از این زمینه چینی ها به کارکرد واقعیت در دانش روانشناسی می رسیم.در اینجا با پرسشی روبروییم:آیا واقعیت چیز مطلق و یگانه ای است و هرچه ما نبینیم و نپنداریم نمی تواند وجود داشته باشد؟ علم روانشناسی البته پاسخی برای پرسشهایی از این دست ندارد و خود را ملزم به پاسخ به چنین پرسشهایی نیز نمی داند. به جای پرداختن به بحثهای ذهنی پرمناقشه و بی پاسخ ، روانشناسی معیاری کاربردی و البته واقع گرایانه(!) برای مطرح کردن اختلالات روانی بیان میکند. بدین صورت که هر تغییری در ساختار روان و اندیشه که منجر به تخریب روند زندگی شخصی و مهمتر از آن زندگی اجتماعی فرد گردد یعنی ارتباط و میان کنش فرد با محیط و دیگران را برهم بزند و در یک کلام بازده زندگی فرد را فروکاسته و او را به زوالی تدریجی سوق دهد یک اختلال( (Disorder و در صورت دارا بودن کرایتریای طبقه بندی شده خاص، بیماری ) (Disease می باشد. بد نیست اشاره شود که از ملزومات به کاربردن واژه Psychosis یا جنون برای یک اختلال روانی ، عدم آگاهی داشتن( insight) بیمار به اختلال خویشتن است یعنی حتی در بسیاری از اختلالات خلقی و شخصیتی که فرد زندگی بسیار مختلی هم دارد ولی به بیماری خویش وقوف دارد، به کاربستن واژه جنون درست نیست.در فیلم مستاجر، کارگردان ما را در هذیانها و توهمهای شخصیت اول فیلم شریک می کند تا ما هم کم کم به این باور برسیم که او گرفتار توطئه ای کثیف و شیطانی است و یقین داشته باشیم که هر آنچه می گذرد از پیش طراحی شده است، ولی در اواخر فیلم بارها کارگردان ما را با موقعیت هایی روبرو می کند که می فهمیم دسیسه ای -دست کم از جانب همسایه ها- در کار نیست و بیشتر آنچه دیده ایم در ادراک دگردیسی یافته مرد جریان دارد.آنها که اصرار بر تحلیل سببی فیلم دارند به تعابیری همچون استحاله و عواملی متافیزیکی روی می آورند.جای ایرادی هم نیست. به هر حال ما که زمینه ای از پیشینه شخصیتها نداریم. ساده ترین راه این است که اینگونه تصور کنیم.اما تعابیر دیگر و صد البته مهمتری هم به ذهن می آید مثلافکر کنیم همه اینها بهانه ای است تا پرسشهایی اساسی درباره هستی و وجود مطرح شود.جایی در فیلم پولانسکی این پرسشهای اساسی را به شکلی زیبا پیش رویمان می گذارد كه :

من که هستم؟ اگر دو دست نداشته باشم باز من هستم. حتی اگر کلیه و معده نداشته باشم باز هم وجود دارم.ولی اگر سرم را قطع کنند آن وقت آیا فکر خواهم کرد؟ آیا وجود خواهم داشت؟

بارها شنیده ایم: من فکر می کنم پس هستم! آیا ما همه آن چیزی نیستیم که می اندیشیم؟ آیا اندیشیدن چیزی جز فرآیند سلولهای خاکستری مغز است؟ آیا زندگی جز آن چیزی است که با حسهای پنجگانه- و نه بیشتر- به مغز می دهیم تا در آنجا پردازش شود و مفهومی از بودن به ما دهد؟ پس به راستی روح و روان چیست؟ پاسخ این پرسشها را دست کم در این فیلم نخواهیم گرفت.فیلم بیش از اینکه فلسفه مابانه باشد فیلمی تاثیرگذار و خوش ساخت است.می شود به تعابیر فلسفی راه داد : انگار کسی از ناکجا به دوزخی پرت شده و راه گریزی از کابوسهایش ندارد . انگار کسی بارها به جرمی نکرده محکوم می شود و تناسخی ناگزیر از وحشتی بی پایان است .کسی که در بودن «خود» و «خود بودن» دچار تردید می شود.زندگی بوروکراتیک مرد بلوک شرقی فیلم و فضای پلاسیده و سرد و خوفناک زندگی او_ می دانیم پولانسکی از کدام سرزمین می آید و کشورش در آن زمان دچار چه ظلمت و خفقانی در زیر کابوس کمونیسم بوده - و استحاله و مسخ او در دیگری هر تماشاگر اندکی آشنا با ادبیات را به یاد «مسخ »کافکای چک- هرچند بی شباهت ظاهری- می اندازد، نمی توان بر همگونی گوهر این دو نگاه چشم پوشید ولی در تحلیلی ژرف نگرانه تر، در فیلم پولانسکی نسخ بر مسخ چیرگی دارد.با همه اینها چیزی هست که در تعابیر فراروایتی و فلسفی فیلم مستاجر تردید می افکند و آن ، رویکرد پولانسکی در فیلم دیگرش، «بچه رزمری» است. در «بچه رزمری« هر آنچه ما توهم یا هذیان زن می پنداریم، در پایان فیلم، جزیی از واقعیت فیلم است و این ماییم که همچون رزمری به تسخیر شیطان پرستان آن فیلم در آمده ایم. کارگردان بین ما و کابوس رزمری فاصله نمی اندازد و دنیای فیلم بیش از آنچه مربوط به دنیای معمول و شناخته شده اطراف ما باشد دنیایی است پر از ظلمت وسیطره ابلیس .از اینرو رویکرد پولانسکی در دوفیلم مستاجر و بچه رزمری نمی تواند یکسان باشد و برخلاف مستاجر که کابوسها در اندیشه شخصیت مرد می گذرند در بچه رزمری، کابوس، خود دنیای اثر است و اساسا واقعیت مرسوم وجود ندارد. در مستاجر ،جدا شدن از واقعیت مرسوم، به سایکوز یا جنون می انجامد و در بچه رزمری آفرینش واقعیتی جنونبار در متن، هرگونه خردورزی را متهم به هنجارشکنی میکند.مهم این است که در هردو حالت، کنشمندی یا انفعالِ شخص، به ناگزیر رودرروی هنجارهای اجتماع دور وبرش قرار می گیرد و اساسا تعارض باورها و ادراک ها منجر به شکل گیری فاجعه می شود . نقطه آغاز این ویرانی، آنجاست که فرد تصمیم میگیرد راستی ادعای خویش را ثابت کند( شروع کنش) و بی درنگ با پاسخی سخت روبه رو میگردد و پس زده می شود( شروع واکنش). چرخه معیوب شکل میگیرد .فرد به هر دری می زند تا حقانیت خود را نشان دهد و هرچه می کوشد بیشتر در باتلاق واپس زدنها فرو میرود و سرانجامی جز فید شدن کامل ندارد که یا نابودی است یا سردادن به باور دیگران( رزمری سرانجام نمی تواند مادرانگی بی وقفه اش را دریغ کند، او هر چند تلخ ولی لالایی اش را برای فرزند شیطان می خواند ، زیباترین لالایی سینمایی همه دورانها را ...) امروزه ریشه یابی و آسیب شناسی بیماریهای روانی از کلان نگری های زمخت که تنها به محرکهای اجتماعی وآسیبهای محیطی اهمیت می دادند به نتایج ظریف و مستدلی در حد نوروترانسمیترها( انتقال دهنده های پایانه های عصبی) و ژن رسیده است و نقش عوامل محیطی را در حد تشدیدکننده اختلالات روانی و نه ایجاد کننده آنها می داند. تعارض با هنجارها و شکل گیری این فجایع، لزوما نیازی به اختلال و بیماری اثبات شده روانشناختی ندارد و می تواند در همه حال و هر جامعه ای ( از یک جمع کوچک خانوادگی تا اجتماع کلان) رخ دهد. مهم، میزان پایداری و چگونگی مدیریت فرد در برابر عوامل بحرانزا ( استرسورها ی محیطی) است که چیزی سرشتی- محیطی و« وابسته به چندین عامل»( مولتی فاکتوریال) است مانند: ضریب هوشی، زمینه خلقی- عاطفی، آموخته های اجتماعی و ... .آنچه در فیلمهای مورد اشاره این نوشته مهم است و اساسا فراز و فرودهای جذاب داستانی – سینمایی را تشکیل می دهد پرداختن به همین جزء آخر این زنجیره رخدادهاست و شرح رویارویی فرد با محیط ناباور، یعنی خلق فضایی بختک وار و ناگزیر- ناگریز و نه تفسیر و تاویل فیلسوف مابانه یا دانش مدارانه اختلال( که اگر باشد چیزی مثل پایان فیلم روانی هیچکاک می شود با آن روانشناس خیلی دانشمندش(!) که اختلال نورمن بیتس را دارد تشریح میکند و چقدر توی ذوق می زند) این فیلمها حلقه های پیشین این زنجیره را به گوشه های خیال و خرد بیننده می سپارند. در فیلمRepulsion -که البته پیش از این دو فیلم ساخته شده و سه گانه پرتشویش آپارتمانی پولانسکی را تکمیل می کند- با دختر جوانی روبروییم( کاترین دنوو بسیار جوان) که آشکارا سردمزاج است و کناره گیر و از برقرای ارتباط با همه، چه جنس مخالف و چه موافق، ناتوان. نگاهی خیره دارد و خیلی وقتها انگار در این دنیا به سر نمی برد. در کابوسهایش همه چیز دارد رو به ویرانی می رود. در راه هر روزه اش خیابان گسل برداشته.تمام دیوارهای خانه پوسیده ای که او به همراه خواهر خوشگذرانش در آن زندگی می کند دارند ترک بر می دارند. از در ودیوار خانه دست و پای اجساد بیرون می زند ودر کابوسها و بختک هایش حتی به او دست درازی هم میشود .این دست درازی در واقعیت بیرونی هم گریبانگیر او می گردد.. فیلمساز در طول فیلم به پرسش دائمی ما پاسخی نمی دهدکه چه بر این دختر گذشته که او را از دور وبرش جدا می کند.در واقع رویکرد به واقعیت شبیه آن چیزی است که در مستاجر می بینیم و البته خام تر و غیر جذاب تر از آن.ولی برخلاف« مستاجر»در این جا با هیچ گونه استحاله شخصیت یا تاثیر پذیری آن از دیگری یا محیط روبه رو نیستیم. تیتراژ فیلم با نمای بسیار نزدیکی از چشمانی وحشت زده و مضطرب آغاز می شود:.چشمان دختری زیبا و منزوی .در پایان فیلم، پس از زوال تدریجی و از هم پاشیدن کامل این دختر، دوربین در تاریکی آپارتمان می چرخد و روی قاب عکس خانوادگی قدیمی درنگ می کند. این عکس را پیشتر گذرا در جایی از فیلم دیده بودیم. به کمک سایه ها و زوم ، توجه مان به دختر نوجوانی جلب می شود که در عکس، پشت سر خانواده ایستاده. دوربین که جلو می کشد او را از چشمانش باز می شناسیم. همین دختر پریشان داستان ما بوده که دارد خیره و وحشت زده به افقی نامعلوم می نگرد. دور از حال و هوای خانواده و عکس یادگاری . انگار ریشه این پریشانیها به خیلی پیشتر از اینها باز می گردد . بسیار پیشتر از این مقطع زمانی روایت شده در فیلم. بدین سان، پولانسکی ریشه را باز نمی گوید. بلکه تنها ارجاع(بازگرد )می دهد. مهم نیست که گسلها و از هم فرو پاشیدنها را استعاره از ویرانی دختر بدانیم یا شکافها را به چند شخصیتی بودن او ارجاع دهیم. فیلم دراین باره هم چیزی نمی گوید. مهم این است که یک نفر دارد از دست می رود

تآتر براي همه و آنچه من ديدم 

تراژدی با کمدی اضافه ، نمايشنامه : آنتون چخوف ، كارگردان : اسماعیل شفیعی سالن : تالار اصلی مولوی . نگاهي به اين نمايش : نام ‌چخوف‌ از سوی منتقدان و تحلیلگران آثار وی، همیشه عنوان ‌امپرسیونیست‌ را با ‏خود همراه داشته است، زیرا از دیدگاه این نظریه‌پردازان در هیچ یک از آثار او"عمل ‏خارق‌العاده"‌ای از سوی هیچ یک از کاراکتر‌ها به چشم نمی خورد و همه چیز به آرامی ‏در حال عبور از عرصه ‌ زمان است. ریتم رویدادها و وقایع، دارای آرامشی ظاهری ‏است؛ در حقیقت، آرامش پرسوناژها، تصویری است که از آثار وی به ذهن می‌ماند. لیکن ‏در پس این آرامش ظاهری، آنجا که سخن از"تمپو" یا هیجانات و احساسات و عواطف ‏پرسوناژهاست؛ دنیای دیگری در جریان است. بیش از آنکه زبان و اعمال فیزیکی، نشانگر ‏درون آدم‌های چخوف باشد؛ نگاه‌ها و ضربان قلب آن‌هاست که اسرار هیجان انگیز ‏درونشان را بازتاب می‌دهد و از همین روست که نگارش و اجرای آثار این نویسنده ‌شهیر روس، سهل و ممتنع می‌نماید. امپرسیونیسم در آثار ‌آنتون چخوف‌، حاصل این ‏نگاه است؛ وی به دنبال نمایش لحظاتی از زندگی انسانهایی است که به ظاهر هیچ کار ‏مهمی انجام نمی‌دهند اما در درونشان آتش هیجانات و احساسات برپاست و او با نشان ‏دادن نحوه ‌حضور این آدم‌ها در موقعیت‌های نه چندان شگفت‌انگیز، خواننده و یا ‏تماشاگر آثارش را بر آن می‌دارد که بیش از رویداد‌ها و پلات داستانی، فرصت یابد تا ‏به کندوکاو در احوال و روحیات پرسوناژها بپردازد و به همین دلیل تماشاگر این آثار، ‏هرگز با ‌پیچیدگی داستان و یا شخصیت‌هایی با کارکردهای حیرت انگیز روبرو ‏نمی‌شود. تماشاگر می‌نشیند و فرصت می‌یابد با دلگیری‌ها و یا علاقه‌مندی‌های ‏شخصیت‌هایی ‌که همیشه در اطراف او حضور داشته ولی مورد توجه او نبوده‌اند آشنا ‏شود و از این طریق، احساسات و عواطفش دستخوش تغییر شود. تماشای نمایش‌"‌تراژدی با کمدی اضافه"، ما را بر آن می‌دارد که جمله ‌بالا را در حین ‏و یا پس از نمایش به خود بگوییم و این بدان معناست که گروه نمایش، از کارگردان و ‏بازیگران گرفته تا طراح صحنه و لباس و گریم، به خوبی با نگاه و جهان بینی چخوف ‏آشنایند و در اجرا نیز موفق به تجلی این امر مهم بر صحنه شده‌اند.‏ما همیشه در این باره که چخوف، شکارگر لحظه‌های غم و شادی، امید و ناامیدی‌ و‌... ‏در بستر واقعیت است؛ خوانده‌ایم وهمیشه این سوال ذهن ما را آزار داده است که پس ‏امپرسیونیسم‌ این آثار، چرا دیده نمی‌شود و اصلا در کجا قرار دارد؟ اما با تماشای این ‏نمایش، پس از مدت‌ها موفق به دیدن اثری امپرسیونیستی شده‌ایم. نمایش حاضر، با دقت ‏و وسواس فراوان از انجام اعمالی که حیرت تماشاگر را برانگیزد و خود را باشکوه نشان ‏دهد می‌پرهیزد؛ نوعی سادگی در اجرا وجود دارد که از بروز خلل در تمرکز تماشاگر ‌روی پرسوناژها جلوگیری می‌کند. در پرده‌ اول این نمایش که "آواز قو" نام دارد؛ تنها ‏نوری که صحنه را روشن می‌کند نور شمعی است که در دست بازیگران است. همه جا در ‏تاریکی فرورفته و آئینه‌هایی که بسیار هوشمندانه به کار رفته‌اند؛ عمق این تاریکی را صد ‏چندان می‌کنند و این تاریکی، تکدّرِ خاطرِ پرسوناژِ اصلی نمایش یعنی"واسیلی واسیلیچ" ‏را به خوبی نمایان می‌سازد. ما در بسیاری از لحظات نمایش، تنها بخش‌هایی از صورت ‏و بدن بازیگران را می‌بینیم؛ این به معنای آن است که امپرسیون واقعی بر صحنه جاری ‏شده است و ما همه چیز را همان‌گونه می‌بینیم که در آن‌"لحظه"، در حال شکل گرفتن ‏است. اگر کارگردان و گروه اجرا، تصمیم می‌گرفت با نور پروژکتور، صحنه را، حتی به ‏میزان ده درصد روشنائی دهد؛ لذتِ دیدنِ یک برشِ واقعی از زندگیِ دو شخصیت وابسته ‏به خانواده ‌تئاتر از بین می‌رفت و دیگر نمی‌توانستیم این نمایش را یک اثر ‏امپرسیونیستی بنامیم. از سوی دیگر، در پرده ‌دوم نمایش که نام‌"بازیگر ناخواسته‌ تراژدی"‌را بر خود ‏دارد؛ باز، ما با چنین فضائی روبرو هستیم؛ فضائی که تضاد در آن موج می‌زند و این ‏همان فضای زندگی اجتماعی ماست. در این پرده از نمایش، دردِ دل‌های یک مشاور عالی ‏دولتی به نمایش گذاشته می‌شود که قاعدتا بنا به موقعیت اجتماعی و کاری خویش باید ‏در سطحی عالی از احترام برخوردار باشد؛ لیکن شرایط وی که توسط نزدیک‌ترین فرد ‏به وی‌(یعنی ‌همسرش) و دیگر افراد جامعه به وجود آمده؛ ‌مغایرت ماهوی با موقعیت ‏اجتماعی و شغلی وی دارد و این همان چیزیست که در پس زمینه این نمایش در تصویری ‏که بر دیوار دفتر کار وکیل ویژه‌ طلاق‌(موراشکین) قرار دارد؛ به خوبی نمایان است. در ‏این دفتر، قاعدتا باید امور مربوط به طلاق و جدائی ‌انجام شود لیکن بر دیوار آن تصویر ‏نقاشی‌"آفرینش" اثر"میکل آنژ" خودنمائی می‌کند؛ تصویری که در آن‌"نزدیکی" و ‏‏"ارتباط" بین انسان‌ها با لطافت فراوانی به نمایش گذاشته شده است و این تضاد، همان ‏اتفاقی است که در جامعه ‌ما ‌و جامعه‌ای که شخصیت اصلی نمایش یعنی‌"ایوان ‏ایوانیچ‌" در آن زندگی می‌کند به وضوح دیده می‌شود؛ تضادی تراژیک که از فرط تکرار، ‏به مثابة کمدی بروز می‌یابد و ما را به خندیدن وا‌می‌دارد؛ خنده ای تلخ که از سر ‏ناچاری در برابر این تضاد است و نه به این دلیل که موقعیت مفرح یا کمیک در برابرمان ‏ساخته شده است.‏نمایش " تراژدی با کمدی اضافه"، ما را به تماشای دو واگویه، یکی در بستر تاریکی و ‏دیگری در بستر روشنائی دعوت می کند. هر دو واگویه، بر خلاف ظاهرشان، واگویه‌هایی ‏از سر حزن و تلخی هستند که شخصیتی را وا می‌دارد بر خلاف میل باطنی‌اش صحنه‌ ‏تئاتر را ترک کند و دیگری را به ترکِ جانِ خویش فرا می‌خواند. از نکات قابل توجه در این ‏نمایش، انتخاب این دو تک پرده‌ای و در کنار هم قرار دادن آن‌هاست و این انتخاب را ‏می‌توان انتخابی از سر دقت و هوشیاریِ گروه اجرا دانست. همان‌گونه که پیشتر گفته شد ‏روح حاکم بر هر دو نمایشنامه، "دل آواز"ها و بیان حزنی است که در دل پرسوناژها دارد ‏تبدیل به غمباد می‌شود؛ همچنان که، یکی در بستر تراژدی و دیگری در بستر کمدی خود ‏را نشان می‌دهد. در نگاه ساده و غیر تخصصی به این دو اثر، به راحتی این روح مشترک ‏نمایان نمی‌شود و یافتن و دیدن و تجلیِ آن، نیاز به آشنائی کامل با جهان بینی چخوف و ‏کسب تجربه‌ای است که فقط از رهگذر آشنائی و ممارست با آراء و نظرات"استانیسلاوسکی" به دست می‌آید‌ و تماشای این نمایش، ما را به تائید وجود این آشنائی ‏و ممارست در نزد گروه اجرا، رهنمون می‌شود.‏از دیگر نکاتی که در این نمایش قابل تعمق و تامل می‌نماید؛ تغییراتی است که گروه نمایش ‏در این دو اثر چخوف پدید آورده‌اند و آن‌ها را به درامی برای دیدن تبدیل کرده‌اند. ‏می‌دانیم که هر دو اثر انتخاب شده برای این نمایش، جزء آثاری هستند که چخوف ‏شخصاً آن‌ها را، نه نمایشنامه، بلکه‌"اتود" نمایشی نام نهاده است و به همین دلیل، کمتر ‏گروهی سراغ این دسته از آثار چخوف می‌رود، زیرا خطر سقوط و فرو غلتیدن، همه را ‏تهدید می‌کند؛ ولی این گروه نمایشی دانشجویی، به همراه استاد خود، با اعتماد به نفس ‏کامل و از طریق خلق لحظات جذاب به جای رویدادهای شگفت انگیز، به خوبی از ورطه ‌‏این سقوط، پرهیز کرده‌اند و نمایش قابل توجهی را ارائه داده‌اند. ‏در پایان نمی‌توان از اقدام ارزشمند اسماعیل شفیعی‌ کارگردان این نمایش، سخنی ‏به میان نیاورد. استادی که علی‌رغم توانائی و اعتبارش در میان هنرمندان، به جای استفاده ‏از بازیگرانی نام آشنا و بلند آوازه، به بازیگران جوانی اعتماد کرده است که گفته می‌شود ‏دانشجوی سال آخر بازیگری هستند؛ اعتمادی که خوشبختانه نتیجه ‌قابل قبولی را رقم ‏زده و با وجود آنکه در برخی از لحظات نمایش، نشانه‌هایی از کم تجربگی بازیگران بروز ‏می‌یابد ولی در مجموع، بازی خوبی از ایشان دیده می‌شود و گاهی لحظات شاهکاری ‏خلق می‌شود که به زودی فراموش نمی‌شود. در پایان می‌خواهم این گفته ‌‏استانیسلاوسکی را تکرار کنم که نمایش یعنی بازیگر، به همراه کمی آلات تزیینی‌(دکور‌، ‏لباس‌، نور‌، موسیقی و‌...). ‏

ديدن نمايش در روزهايي كه دوست نداري شهري رو كه تبديل به پادگان نظامي شده تماشا كني خيلي موهبت بزرگيه ، دارم به اين فكر ميكنم كه چطوري يه اتاق نزديك تآتر شهر كرايه كنم ، ميخوام هر شب اونجا باشم و تنها كاري كه ميكنم ديدن نمايش باشه ، اما پسراي خوب فقط ميرن به بهشت ، من ميخوام همه جا برم ، پس بايد پسر بدي باشم .

 

حرف يكي مانده به آخر

لازم است تشكر ويژه اي داشته باشم از شاعر جوان و خوب افغان "امان جمعه" كه لطف كرد و در همين چند ماه پس از انتخابات كودتايي 22 خرداد 1388 يك نمايشنامه ي كوتاه و يك شعر از من را در مجله ي "نبشته" ي كابل به چاپ رساند ، بايد اعتراف كنم كه آشنايي با انجمن شاعران افغان و رفتن به شب شعرهايشان در حوزه ي هنري تهران دريچه هاي تازه اي را به رويم گشود ، كه شايد براي تشخيص و تعقيب آن ميبايست زماني را طولاني تر و عميق تر مصرف مينمودم ، كه اين خود نوعي عذاب است براي مني كه اين روزها بيشتر تشنه ي دانستنم . بعد از انتخابات ناعادلانه ي جمهوري اسلامي ايران (ل.ع) ، يك روز اميدواري بود و يك روز ديگر نا اميدي ، تعطيلي وبلاگ www.ashkemashogh.blogfa.com را خيلي ها دوست نداشتند و با گذاشتن كامنتهاي متعدد و فرستادن ميل و تماس تلفني و يا هر زماني كه اتفاقي دوستان را ميديدم همواره من را نصيحت ميكردند به اينكه سكوت در مقابل مصائب تازه كار درستي نيست ويادم است دوست خوبي برايم نوشت (خود سانسوري،سه نقطه ، سكوت ، به كجا ميرويم حامد جان ؟) و اين خود از سويي من را شادمانه تر از هميشه ميكرد كه اين دوستان عزيز چقدر لطف دارند كه همواره وبلاگ (پيشين) را دنبال ميكنند با آنكه آنچنان هم آش دهن سوزي نبود اگر چه دوستان خب زيادي در آن وبلاگ با من همكاري كردند و چنان شد كه انگار فضاي آنجا نوعي پايگاه كوچك هنري مينماييد براي همين دوستان خوب دور و نزديكمان كه اگر فرصتي براي ديدار زود به زودشان نبود اما جايي وجود داشت كه بياييم و بنويسيم و از تازه ترين فعاليتهاي دوستان مطلع شويم ، و از سوي ديگر من واقعا دوست داشتم وقتم را صرف فعاليت در زمينه ي فرصت پيش آمده ي به قول كودتاچيان اغتشاشات بنمايم ، چرا كه مسير تازه اي  را تماشا ميكردم ، مسيري كه هنوز به آن اميدوارم ، اگر چه هيچ وقت مايل نبودم و نيستم كه هنر را به دستهاي پليد سياست آن هم از نوع "حزب اللهيسم" اش آلوده نمايم اما نميخواستم و نميخواهم راه را ببندم و از كساني باشم كه نسبت به سرنوشت خود و آينده ي خود بي خيال و بي تاثير بي افتد نميخواهم و حتما نمي خواستم كه اين شود كه به قول منزوي بزرگ "من راه تو را بسته تو راه مرا بسته / اميد رهايي نيست وقتي همه ديواريم". اما بالاخره تصميم بر آن گرفتم كه نوشتن را از سر بگيرم اما اينبار در سرويس blogspot و بلاگفا را براي هميشه ترك كنم ، بلاگفايي كه "عليرضا شيرازي" اش اطلاعات شخصي وبلاگ نويسان را در اختيار نيروهاي كودتايي و تروريستي قرار داد تا يكي از دوستان خوب من "جناب نعيمي عزيز" به همين خاطر اسير دست هاي به خون آغشته ي كساني شود كه دست فصل الخطاب گويي روي سرشان سنگيني ميكند.

ما ديگه به چيزي نمي خنديم 

البته اينكه بسيار دوست داشتم اينجا نمايشعر ( اپــراي بيست و هفتم ژانويه ) را بنويسم از هيچكس پوشيده نيست اما چون دوست خوب و عزيزم "مينا ايلشيان" لطف كرده بود و در ماه هاي سكوت وبلاگ نويسي بنده اين كار را در وبگاه خود گذاشته بود و گويي از دوستاني هم براي بازديد دعوت به عمل اورده بود و بخش نظرات وبگاهش را كه هيچ وقت نديدم فعال باشد هم فعال كرده بود جايز ندانستم كه بار ديگر در اينجا باز نشر شود ، پيشنهاد مرور دوباره اش پيش از خوانش كار پايين  در لينك زير:
http://postadam.blogfa.com/post-14.aspx




اپيزد اول از شــعر ده اپيزدي  " اعترافات اغتشاشگران "

من توي آينه نا پِديده
اما رو ديوار يه پديدَس
نفت از سَـر و كول ِ تُ بالا
من، روي ديوارم، خميدَس


ديوار ، ميريخـ تُ به چيزت بود
حالا كه مال ِ من تو دستاته
ما ديگه به چيزي نمي خنديم
از وقتي كه چيز اعتقاداته


ديوار سمتِ آخرين پَردَ س
پارش بِـِكـُن رسماً ، محيا شو
من "سنفوني ِ مرده" ها ميشه
تُ تك نواز ِ نقش ِ"آيدا" شو


همـ دستـ هايت پشت ديوا/ريـد
همـ بغضهاي جنسي ِ"چين" را
تو جنگِ اين ، ديوار با ديوار
من گريه اش شد شرقِ "برلين" را


از پشت من كردند در من كه
برج ِ " اُپك " هم كاگِلي بوده
كه چندگانه ي "پدرخوانده"
دراصل "درباره ي الي" بوده


فكر ِ بـِتـُن ذهني روانديوار
ديوار در ديوار در ديوار
با انعكاس ِآينه معكوس
نقاشي ِ اينك ز نان بـر دار